ZWIĄZKI CHELATUJĄCE STOSOWANE
W LECZNITWIE
DEFEROKSAMINA
Deferoksamina-
jest tometanosulfonian kwasu
N-{-5[-3-(5-aminopentylo)-hydroksykarbamoilo)-propionamido]-pentylo} - 3 - [5-(N-hydroksyacetamido)-pentylo)-karbamoilo]-propiopnohydroksamowego.
W lecznictwie znany jako Desferal.
Deferoksamina
jest pochodną kwasu hydroksamowego, wytwarzaną przez Streptomycespilosus. Sól
metanosulfonowa jest dobrze rozpuszczalna w wodzie i dobrze wiąże się z
trójwartościowym żelazem Fe+++, (około 9,3mg/lOOmg leku) i glinem A1+++.
Powstający związek chelatowy z żelazem ma czerwoną barwę(deferoksaminę B) i
jest szybko wydalany z moczem(%')i z żółcią(Ya). Płyny fizjologiczne
mają wówczas czerwone zabarwienie. Deferoksamina źle wiąże się z innymi
metalami. Nie wiąże się z żelazem dwuwartościowym(hemoglobiny icytochromów).
Dobrze wiąże się z żelazem związanym z różnymi białkami: zferrytyną,
hemosyderyną, transferyną. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Podawany
podskórnie może wywołać objawy miejscowe takie jak: obrzęk, zaczerwienienie,
bolesność. Wstrzyknięty domięśniowo wywołuje dość silny ból. Najlepiej podawać
dożylnie, powoli, gdyż szybsze podawanie może spowodować rumień, pokrzywkę,
spadek ciśnienia krwi, częstoskurcz, a nawet zapaść. Nie powinno się
rozcieńczać leku fizjologicznym roztworem Nad. Dawkę ustala lekarz
indywidualnie dla każdego pacjenta. Średnio 20-40 mg/kg.Mc.na 24
godziny. Po podaniu domięśniowym 500mg deferoksaminy ilość wydalanych jonów Fe
w moczu nie przekracza l mg u osób zdrowych. U osób chorych może
przekroczyć 1,5 mg. W trakcie leczenia mocz ma zabarwienie rdzawe, a stolce
mogą być czarne.
Nie podawać z
prochlorperazyną- może powodować zaburzenie świadomości!
Wskazaniem
do stosowania deferoksaminy jest nie tylko zatrucie żelazem i glinem. Można
stosować j ą wszędzie tam, gdzie występuje nadmiar hemoglobiny i krwinek
czerwonych,(tam gdzie niegdyś stosowano upusty krwi w celach leczniczych).
Dłuższe stosowanie wymaga systematycznej kontroli wartości morfologicznych
krwi.
PENICYLAMINA
Penicylamina
jest produktem rozszczepienia penicyliny. Wchłania się częściowo z przewodu
pokarmowego i osiąga po lgodz. największe stężenie. Wydala się szybko z moczem,
lecz ilości śladowe pozostają w osoczu przez 48 godz. Łatwo tworzy związki
kompleksowe z siarką, metalami ciężkimi (ołów, kadm, tal, miedź, cynk, nikiel,
rtęć, złoto, arsen). Penicylamina jest skuteczna i dobrze tolerowana w leczeniu
zwyrodnienia wątrobowo-mózgowego (choroba Wilsona), wzmaga wydalanie z moczem
nadmiaru jonów Cu++, gromadzących się na skutek nieprawidłowego
metabolizmu w różnych narządach. Zmniejsza także wchłanianie miedzi z przewodu
pokarmowego, dlatego też zbyt długie stosowanie może doprowadzić do niedoboru
miedzi i innych mikroelementów. Poza chorobą Wilsona penicylamina jest
stosowana w ciężkiej postaciołowicy, zatruciach rtęcią, talem i w cystynurii.
Poprzez chelatowanie metali penicylamina hamuje aktywność enzymów będących
metaloproteinamii tym tłumaczy się korzystny wpływ leku, np.: wsklerodermii,
zaznaczający się m.in. poprzez zwiększenie rozpuszczalnych form kolagenu w
stosunku do form nierozpuszczalnych. Podobne efekty uzyskuje się w
reumatoidalnym zapaleniu stawów. Ocenia się, że penicylamina hamuje rozwój
tkanki łącznej.
Penicylamina
ma bardzo dużo działań ubocznych: brak łaknienia, nudności, wymioty,
owrzodzenia żołądka, owrzodzenia jamy ustnej, zaburzenia smaku, pokrzywka,
świąd skóry, gorączka, bóle stawowe, limfademopatia. Utrudnione jest gojenie się
ran. Może
nastąpićleukopenia, trombocytopennia, agranulocytoza, niedokrwistośćaplastyczna, hemolityczna, purpuratrombocytopeniczna.Może
wystąpić białkomocz, krwinkomocz i rozwinąć się zespół nerczycowy. Obserwowano
powstawanie zespoł utocznia trzewnego, pęcherzycy, miastenię, zapalenie
trzustki, uszkodzenie nerwu wzrokowego. Lek działa antagonistycznie do witaminy
B6.
C Y S T E I N A
Aminokwas
zawierający siarkę, nie należy do aminokwasów podstawowych w budowie białek. Ma
zdolności chelatowania, stosuje się w zatruciu akrylonitrylem powodującym
niewydolność kory nadnerczy, ma ponadto działanie rakotwórcze. Stosowany jest w
usuwaniu niklu z organizmu oraz wykorzystuje się go w radio-ichemoterapii.
METIONINA
Aminokwas
zawierający siarkę, ma podstawowe znaczenie dla rozwoju organizmu. Zwiększa
syntezę glutationu. Jest jednym z ważnych składników diety, bierze udział w
hamowaniu rozwoju komórek nowotworowych. Stosowany jest jako chroniący wątrobę
w zatruciu acetamino fenonem (paracetamolem). Wchodzi w skład mieszanek do
odżywiania pozajelitowego. Przy przewlekłych zapaleniach dróg moczowych i
kamicy podaje się go celem zakwaszenia moczu.
WITAMINA
E
Witamina
E ma słabe właściwości chelatujące. Jest to grupa związków pochodnych
tokoferolu i o zbliżonej aktywności fizjologicznej. Rozpuszczalna w tłuszczach
witamina E jest przeciwutleniaczem wielo-nienasyconych kwasów tłuszczowych,
fosfolipidowych wchodzących w skład błon komórkowych. Przewlekły niedobór
witaminy E może prowadzić do zaburzeń neurologicznych, zwykle
rdzeniowo-móżdżkowych zmian zwyrodnieniowych błon komórkowych w OUN. Bierze
udział w usuwaniu wolnych rodników jako silny antyoksydant, ochraniając przed
ich działaniem naczynia włosowate. Hamuje utlenianie związków tłuszczowych i
agregację płytek krwi, powód: zapobiega zakrzepom w naczyniach krwionośnych.
WITAMINA C
Kwas
askorbinowy, jest skutecznym związkiem chelatującym. Należy do silnych
antyoksydantów. Jest niezbędny do syntezy kolagenu i substancji
międzykomórkowej. Bierze udział w konwersji kwasu foliowego dofolinowego oraz w
metabolizmie tyrozyny. Aktywuje przemiany białkowe i węglowodanowe. Jego brak
uniemożliwia prawidłowe tworzenie się tkanki łącznej."s^8Bierze
udział w tworzeniu uzębienia i układu kostnego, w syntezie hemoglobiny, w
powstawaniu krwinek czerwonych oraz przyswajaniu żelaza. Duże dawki kwasu
acetylosalicylowego zmniejszają stężenie kwasu askorbinowego w osoczu i
płytkach krwi. Potęguje działanie kumarynowych leków przeciwkrzepliwych.
LEKI
UZUPEŁNIAJĄCE
MAGNEZ
Magnez
jest czynnikiem niezbędnym dla życia każdego składnika biosfery. Odgrywa ważną
rolę w organizmie człowieka, biorąc udział w aktywacji około 300 reakcji
metabolicznych, tj. połowy wszystkich znanych. Jego niedobór powoduje wiele
zaburzeń czynnościowych jak i organicznych o różnym stopniu nasilenia
(A.Graczyk,K.Radomska,J.Konarski).
W
organizmie człowieka o wadze 70 kg występuje około 24 g magnezu, z czego 60%
przypada na kości, 29% znajduje się w mięśniach, 10% w innych tkankach, a
zaledwie 1% w płynie międzykomórkowym. W organizmach ludzi starszych
(po60-tymroku życia) ilość magnezu ulega zmniejszeniu do około 60 — 80% w
stosunku do zawartości w tkankach u dzieci.
Najwyższą zawartość magnezu wykazują tkanki o największym nasileniu
procesów metabolicznych: serce 16,5mmol/kg, mózg i mięśnie 9,5mmol/kg, wątroba
(i tkanka nowotworowa) 8 mmol/kg, erytrocyty 2,4mmol/1,a osocze
0,8-1,6mmol/1.Zawartość magnezu jak i innych biopierwiastków jest
stała(hemostatyczne właściwości krwi). Oznaczenie więc tych pierwiastków w tym
materiale nie ma wartości diagnostycznych. Magnez jest kationem wewnątrz
komórkowym. Należy do pierwiastków słabo przyswajalnych. Wchłania się z
pożywienia w jelicie cienkim w 15-40% zależnie od tego w jakich produktach
został podany. Wchłanialność magnezu ,ogranicza: kwasfitynowy zawarty w
zbożach, kwas szczawiowy obecny w niektórych warzywach, fluorki i fosforany
oraz kwasy tłuszczowe, które tworzą z magnezem nierozpuszczalne związki. Picie
napojów typu Coca Cola buforowanych kwasem fosforowym zmniejsza przyswajanie
magnezu. Również antybiotyki ograniczają jego przyswajanie. Podobnie działają
leki uspakajające, roziprzeciw padaczkowe, psychotropowe, nasenne, doustne
środki antykoncepcyjne, mocna kawa i herbata, alkohol. Zwiększone wydalanie
magnezu powodują środki przeczyszczające, moczopędne, prziorazcytostatyki.Na
przestrzeni ostatnich 20 lat zawartość magnezu w mleku zmniejszyła się o 50%.
Obniżenie zawartości magnezu w roślinach uprawnych wiąże się z tym, że gleby
nawożone są głównie nawozami potasowo-fosforanowymi. Skorkowska (1987),
Radomska (1991), stwierdziły, że zmniejszenie stężenia magnezu w populacji
polskiej waha się od 20 do 60%. Do wewnętrznych przyczyn niedoboru magnezu
zalicza się stany chorobowe:
•biegunki i wymioty,
•uszkodzenie kosmków jelitowych,
•choroby nerek,
•nadczynność przytarczyc i kory nadnerczy.
Na
szczególną uwagę zasługuje stres. Wydzielająca się w sytuacjach stersowych
adrenalina powoduje rozpad tłuszczów, a uwolnione kwasy tłuszczowe wiążą magnez
w nierozpuszczalne związki. Niedobór magnezu wpływa na:
•stan psychiczny,
•układ nerwowy,
•układ sercowo-naczyniowy,
•przewód pokarmowy,
•układ immunologiczny,
•system hormonalny.
Następstwa
niedoboru magnezu:
•hipokalcemia nie
wrażliwa na suplementację wapniem,
• nadwrażliwość na
glikozydyna sercowe,
• objawy ze strony
obwodowego i centralnego układu nerwowego takie jak:
drżenie kończyn i
koniuszka języka
kurcze mięśni
osłabienie mięśni oddechowych
parestezje
apatie
depresje
omamy
nadmierne pobudzenie ruchowe
zaburzenie koncentracji i pamięci
stany permanentnego zmęczenia
zaburzenia snu
płaczliwość
zwiększone meteopatie
biegunki na zmianę z zaparciami
kolki jelitowe
zaburzenia miesiączkowania
obniżenie odporności organizmu
skłonność do napadów astmy.
Działanie
lecznicze magnezu:
• uspakajające
• przeciw stresowe
• rozkurczowe
• przeciw nadciśnieniowe
• przeciw miażdżycowe
• przeciw arytmiczne
• przeciw zakrzepowe
• przeciw zapalne
• przeciw bólowe
• przeciw toksyczne
• przeciw nowotworowe
się tkanki łącznej,
powoduje osłabienie wiązadeł ząbkowanych i wypadanie zębów. Bierze udział w
tworzeniu kości, w syntezie hemoglobiny, w powstawaniu krwinek czerwonych oraz
przyswajaniu żelaza. Działa odtruwające, odgrywa ważną rolę w procesach
odpornościowych, w wytwarzaniu przeciwciał i gojeniu się ran. Bierze udział w
wytwarzaniu inhibitora hialuronidazy i w odbudowie kwasu hialuronowego tkanki
łącznej. Wiąże się w 25% z białkami osocza. Osiąga większe stężenie w krwinkach
białych i płytkach krwi niż w osoczu i krwinkach czerwonych. Kwas askorbinowy
działa lekko pobudzająco.
Działanie
uboczne:L
Jest
zwykle dobrze tolerowany. Bardzo duże dawki (ponad lOg/dobę) mogą wywołać
biegunkę. Długie podawanie dużych dawek może powodować tworzenie się kamieni
moczanowych, cystynowych i szczawianowych. Nie należy podawać u osób z
niedoborem dehydrogenazyglukozo-6 fosforanowej bo może powodować hemolizę.
Interakcje:
Zwiększa
szybkość eliminacji pochodnych amfetaminy i trójpierścieniowych leków
przeciwdepresyjnych. Nie należy mieszać roztworów kwasu askorbinowego z solami
metali (zwłaszcza FeiCu)oraz środkami o właściwościach utleniających, gdyż z
tymi substancjami wykazuje niezgodność chemiczną. Duże dawki aspiryny
zmniejszają stężenie kwasu askorbinowego w osoczu i płytkach krwi.
Zastosowanie:
-Awitaminoza i
hipowitaminozy. Gnileci rozchwianie zębów. W okresach infekcji i okresach
zdrowienia. W zespołach złego wchłaniania. W leczeniu zatruć substancjami
powodujący mimethemoglobinemię.
- W utrudnionym
gojeniu się ran i złamań. W skłonności do krwawień.
- Przy wzmożonym wysiłku
fizycznym.
- Jako antyoksydant.
-Glikozydy flawonowe wzmagają
i przedłużają działanie kwasu askorbinowego.
WITAMINA B-6 (Piridoxme
)Pirydoksyna
Rozpuszczalna
w wodzie witamina biorąca udział w przemianach aminokwasów (zwłaszcza)
tryptofanu, ale także w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów. Bierze również
udział w powstawaniu hemoglobiny. Jest szeroko rozpowszechniona w pokarmach i
dlatego stany jej niedoboru są rzadkie. Zazwyczaj występują wskutek leczenia
pewnymi lekami (np. izoniazydem),lub przy niedoborze innych witamin z grupy B.
Dzienne zapotrzebowanie napirydoksynęu dorosłego wynosi ok. 2mg. Nieprawidłowe
wykorzystanie pirydoksyny występuje w niektórych wrodzonych zaburzeniach
metabolicznych. Niedobór pirydoksyny prowadzi do zapalenia nerwów obwodowych,
zapalenia skóry, niedokrwistości, drgawek- zwłaszcza u dzieci. W pokarmach
zazwyczaj występuj ąpirydoksyna, pirydoksalipirydoksamina. Noszą one wspólną nazwę
witaminy B-6. Z nich powstaje fosforan pirydoksalu, który jest koenzymem
licznych procesów, metabolicznych. Z moczem wydalany jest kwas4-pirydoksowy.W
większych dawkach pirydoksyna:
-działa
uspakajająco, niekiedy nasnnie. Pirydoksyna zmniejsza wydalanie magnezu i
powoduje lepsze jego wykorzystanie.
Interakcje:
Zmniejsza
działanie lewodopy. Stosowanie cykloseryny, hydralazyny, izoniazydu,
penicylaminy, feoustnych środków antykoncepcyjnych prowadzi do zwiększenia
zapotrzebowania napirydoksynę. Długotrawałe stosowanie pirydoksyny prowadzi
doneuropatii obwodowej.
Dawkowanie;
Dorosłym
20-1000mg/dz. Przez 20 dni, po czym przerwa. W neuropatii w czasie
leczeniaizoniazydem100-300 mg/dz. Wyjątkowo do 5600mg/dz., dożylnie lub
domięśniowo.